فرصت های پیش روی ایران بعد از توافق هسته ای و لغو تحریم ها
پنجشنبه, ۱۹ آذر ۱۳۹۴، ۱۱:۴۶ ق.ظ
بعد از دستیابی به توافق هسته ای در وین در ٢٣ تیرماه سال ١٣٩٤، نزاعی که بیش از یک دهه، موجب تحریم و بلوکه کردن توسعه همکاری و روابط سیاسی، اقتصادی ایران با دولت های غربی و غیر غربی شده بود، به پایان رسید.
در اثر تحریمهای سخت بانکی، مالی، بیمه ای و انرژی، شرایط سختی بر کشورمان تحمیل شده بود و در اثر این تحریمها، ضررهای مالی زیادی، ناعادلانه بر جمهوری اسلامی ایران تحمیل شد در حالیکه ایران طبق معاهده منع اشاعه سلاح های هستهای، از حق برخورداری و استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای برخوردار بود.
طبق روند توافق شده، آژانس بین المللی انرژی هستهای باید در ٥ دسامبر ٢٠١٥ پرونده موضوعات مربوط به گذشته و حال پرونده هستهای را خاتمه یافته اعلام کند و آمانو در این تاریخ گزارش خود را ارائه و شورای حکام آژانس نیز با قطعنامهای در همان تاریخ ١٥ دسامبر(٢٤ آذر)، موضوع پی ام دی( یا ابعاد نظامی احتمالی) را خاتمه یافته تلقی نماید. مرحله ای مهم که گامی اساسی در مسیر اجرای توافق وین خواهد بود.
با این مقدمه کوتاه، این یادداشت نگاهی بر فرصتهای پیش روی کشورمان در دوران پسا تحریم و پسا توافق دارد. فرصتهای پیش رو را میتوان عمدتا در سه بخش اقتصادی، سیاسی و نظامی تقسیم بندی کرد:
الف - فرصت اقتصادی:
١- مهمترین و آشکارترین فرصت پیش روی جمهوری اسلامی ایران در دوران پسا تحریمها، فرصتهای اقتصادی است. با رفع تحریمها، امکان نقل و انتقالات مالی از طریق شبکههای بانکی فراهم شده و این مهمترین و موثرترین اثر لغو تحریمها است که هزینههای اضافی و روشهای غیر مستقیم فساد آور را از سیستم مالی و بانکی کشور حذف خواهد نمود و از طرفی شرکاء و طرفهای جدید با شرایط قراردادی جدیدی را در اختیار ایران قرار خواهد داد.
٢- با توجه به شناسایی و آشکار شدن نقاط ضعف کشور در بخشهای مختلف اقتصادی در دوران تحریم، لغو تحریمها امکان بهره برداری موثرتر، کارآتر و دقیقتر از فرصتهای اقتصادی جدید را فراهم و مانع از تکرار یا کاهش تکرار آسیب پذیری در شرایط مشابه در آینده خواهد شد.
٣- خروج شرکتهای مختلف غربی از ایران در دوران تحریم و جایگزینی آن ظرفیتها با تواناییهای بومی (هر چند دارای کیفیت پایین) و یا شرکتهای رقیب آسیایی، قدرت مانور و استغناء بیشتری را در مذاکرات دوران پسا تحریم با شرکتهای غربی فراهم نموده که امکان امتیاز گیری بیشتر یا تنظیم قراردادهای دوجانبه بهتر را فراهم نموده است.
٤- شرکتهای داخلی دولتی و خصوصی، با استفاده از تجربه دوران تحریم، شناخت بهتری از بازارهای منطقهای و بینالمللی و شرکاء مختلف و میزان اعتماد یا عدم اعتماد به آنها پیدا نمودهاند که قطعاً در مذاکرات و انعقاد قراردادها در دوران پسا تحریم مفید خواهد بود.
٥- در دوران پسا تحریم امکان توسعه روابط اقتصادی با کشورهای مختلف بویژه کشورهای غربی مجدداً فراهم شده است و توسعه اقتصادی در روابط، طبق تئوری و مدل کارکردگرایی میتواند عاملی مهم در توسعه روابط سیاسی با این کشورها نیز باشد.
٦- ورود کشورهای پیشرفته و دارای تجربه در بخشهای مختلف صنعت هستهای کشورها در راستای تغییر کارکرد نیروگاه اراک و یا در بخشهای دیگر و از طرفی تداوم برنامه هستهای بدور از فضای تنشآلود و تهدید، میتواند ظرفیتهای اقتصادی جدیدی در این عرصه را برای کشور به همراه داشته باشد.
ب- فرصت های سیاسی:
١- با حل پرونده هستهای، مشکل موجود در عادی شدن روابط ایران با کشورهای غربی و غیرغربی برطرف شده و امکان توسعه روابط سیاسی فراهم گشته است.
٢- توافق هستهای، امکان و زمینه را برای حل سایر مسائل و بحرانهایی که نیاز به حضور ایران دارد را فراهم کرده است. این واقعیت، خیلی سریع در یافتن راه حل برای بحران سوریه خود را نشان داد و در آینده در حل سایر بحرانها نیز موثر خواهد بود.
٣- گرچه توافق هستهای در کوتاه مدت موجب نگرانی برخی کشورهای عربی و بازیگران منطقه خاورمیانه شده و تنش در روابط ایران و آنها همچنان ادامه دارد ولی در میان مدت و دراز مدت، مسیر روابط به سمت کاهش بحران و ارتقاء و توسعه روابط خواهد رفت.
٤- توافق هستهای موجب ارتقاء نقش فعال و کنشگرانه جمهوری اسلامی ایران در سازمانهای مختلف منطقهای و بینالمللی خواهد شد.
٥- موفقیت به حفظ انرژی صلح آمیز هستهای و حل بحران هستهای همراه با حفظ چرخه بهره برداری صلح آمیز از این انرژی به اقرار دوست و دشمن یک موفقیت سیاسی و دیپلماتیک برای جمهوری اسلامی ایران بوده است.
ج- فرصتهای نظامی
١- با توجه به استثنا نمودن تواناییهای موشکی جمهوری اسلامی ایران از بحث نظارت و کنترل، پیشرفتهای کشورمان در عرصه موشکی نه تنها متوقف نخواهد شد بلکه با شدت بیشتر ادامه خواهد یافت که موجب فراهم نمودن فرصتهای جدید نظامی برای کشور خواهد بود.
٢- حفظ فناوری هسته ای صلح آمیز هستهای و تداوم روند توسعه و تقویت آن، با توجه به نقش و تأثیر این فناوری در سایر ابعاد نظامی متعارف، موجب رشد و توسعه توان نظامی متعارف ایران در بخشهای مختلف خواهد شد.
٣- توانایی جمهوری اسلامی ایران به حل بحران هستهای از طریق صلح آمیز و حفظ تمامی دستاوردهای خود در این حوزه، بدون تغییر شعارها و اهداف سیاست خارجی و روابط بین المللی خود، نه تنها از قدرت و پرستیژ کشورمان نکاسته بلکه موجب ارتقاء و افزایش آن و بویژه نوعی بازدارندگی برای جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای خارجی شده و خواهد شد.
٤- توافق هسته ای، موجب تثبیت بیشتر کشور و تقویت امنیت و ثبات اجتماعی و سیاسی گشته و از این طریق نیز فرصتهای نظامی و امنیتی جدیدی را عاید کشور نموده است خنثی شدن پروژههای ایران هراسی و امنیتی سازی جمهوری اسلامی ایران موجب فراغت خاطر بیشتر و امکان تقویت بخشهای دیگر نظامی مورد نیاز خواهد گشت.
امید است که این یادداشت کوتاه، توانسته باشد بخشی از فرصتهای پیش رو بعد از توافق هستهای را بیان کرده باشد. قطعا در دوران پسا تحریم، چالش های جدیدی نیز ایجاد شده که در آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.
١- مهمترین و آشکارترین فرصت پیش روی جمهوری اسلامی ایران در دوران پسا تحریمها، فرصتهای اقتصادی است. با رفع تحریمها، امکان نقل و انتقالات مالی از طریق شبکههای بانکی فراهم شده و این مهمترین و موثرترین اثر لغو تحریمها است که هزینههای اضافی و روشهای غیر مستقیم فساد آور را از سیستم مالی و بانکی کشور حذف خواهد نمود و از طرفی شرکاء و طرفهای جدید با شرایط قراردادی جدیدی را در اختیار ایران قرار خواهد داد.
٢- با توجه به شناسایی و آشکار شدن نقاط ضعف کشور در بخشهای مختلف اقتصادی در دوران تحریم، لغو تحریمها امکان بهره برداری موثرتر، کارآتر و دقیقتر از فرصتهای اقتصادی جدید را فراهم و مانع از تکرار یا کاهش تکرار آسیب پذیری در شرایط مشابه در آینده خواهد شد.
٣- خروج شرکتهای مختلف غربی از ایران در دوران تحریم و جایگزینی آن ظرفیتها با تواناییهای بومی (هر چند دارای کیفیت پایین) و یا شرکتهای رقیب آسیایی، قدرت مانور و استغناء بیشتری را در مذاکرات دوران پسا تحریم با شرکتهای غربی فراهم نموده که امکان امتیاز گیری بیشتر یا تنظیم قراردادهای دوجانبه بهتر را فراهم نموده است.
٤- شرکتهای داخلی دولتی و خصوصی، با استفاده از تجربه دوران تحریم، شناخت بهتری از بازارهای منطقهای و بینالمللی و شرکاء مختلف و میزان اعتماد یا عدم اعتماد به آنها پیدا نمودهاند که قطعاً در مذاکرات و انعقاد قراردادها در دوران پسا تحریم مفید خواهد بود.
٥- در دوران پسا تحریم امکان توسعه روابط اقتصادی با کشورهای مختلف بویژه کشورهای غربی مجدداً فراهم شده است و توسعه اقتصادی در روابط، طبق تئوری و مدل کارکردگرایی میتواند عاملی مهم در توسعه روابط سیاسی با این کشورها نیز باشد.
٦- ورود کشورهای پیشرفته و دارای تجربه در بخشهای مختلف صنعت هستهای کشورها در راستای تغییر کارکرد نیروگاه اراک و یا در بخشهای دیگر و از طرفی تداوم برنامه هستهای بدور از فضای تنشآلود و تهدید، میتواند ظرفیتهای اقتصادی جدیدی در این عرصه را برای کشور به همراه داشته باشد.
ب- فرصت های سیاسی:
١- با حل پرونده هستهای، مشکل موجود در عادی شدن روابط ایران با کشورهای غربی و غیرغربی برطرف شده و امکان توسعه روابط سیاسی فراهم گشته است.
٢- توافق هستهای، امکان و زمینه را برای حل سایر مسائل و بحرانهایی که نیاز به حضور ایران دارد را فراهم کرده است. این واقعیت، خیلی سریع در یافتن راه حل برای بحران سوریه خود را نشان داد و در آینده در حل سایر بحرانها نیز موثر خواهد بود.
٣- گرچه توافق هستهای در کوتاه مدت موجب نگرانی برخی کشورهای عربی و بازیگران منطقه خاورمیانه شده و تنش در روابط ایران و آنها همچنان ادامه دارد ولی در میان مدت و دراز مدت، مسیر روابط به سمت کاهش بحران و ارتقاء و توسعه روابط خواهد رفت.
٤- توافق هستهای موجب ارتقاء نقش فعال و کنشگرانه جمهوری اسلامی ایران در سازمانهای مختلف منطقهای و بینالمللی خواهد شد.
٥- موفقیت به حفظ انرژی صلح آمیز هستهای و حل بحران هستهای همراه با حفظ چرخه بهره برداری صلح آمیز از این انرژی به اقرار دوست و دشمن یک موفقیت سیاسی و دیپلماتیک برای جمهوری اسلامی ایران بوده است.
ج- فرصتهای نظامی
١- با توجه به استثنا نمودن تواناییهای موشکی جمهوری اسلامی ایران از بحث نظارت و کنترل، پیشرفتهای کشورمان در عرصه موشکی نه تنها متوقف نخواهد شد بلکه با شدت بیشتر ادامه خواهد یافت که موجب فراهم نمودن فرصتهای جدید نظامی برای کشور خواهد بود.
٢- حفظ فناوری هسته ای صلح آمیز هستهای و تداوم روند توسعه و تقویت آن، با توجه به نقش و تأثیر این فناوری در سایر ابعاد نظامی متعارف، موجب رشد و توسعه توان نظامی متعارف ایران در بخشهای مختلف خواهد شد.
٣- توانایی جمهوری اسلامی ایران به حل بحران هستهای از طریق صلح آمیز و حفظ تمامی دستاوردهای خود در این حوزه، بدون تغییر شعارها و اهداف سیاست خارجی و روابط بین المللی خود، نه تنها از قدرت و پرستیژ کشورمان نکاسته بلکه موجب ارتقاء و افزایش آن و بویژه نوعی بازدارندگی برای جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای خارجی شده و خواهد شد.
٤- توافق هسته ای، موجب تثبیت بیشتر کشور و تقویت امنیت و ثبات اجتماعی و سیاسی گشته و از این طریق نیز فرصتهای نظامی و امنیتی جدیدی را عاید کشور نموده است خنثی شدن پروژههای ایران هراسی و امنیتی سازی جمهوری اسلامی ایران موجب فراغت خاطر بیشتر و امکان تقویت بخشهای دیگر نظامی مورد نیاز خواهد گشت.
امید است که این یادداشت کوتاه، توانسته باشد بخشی از فرصتهای پیش رو بعد از توافق هستهای را بیان کرده باشد. قطعا در دوران پسا تحریم، چالش های جدیدی نیز ایجاد شده که در آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.
خیلی خیلی عالی بود