مذاکرات هسته ای ایران از ابتدا تا انتها

مذاکرات هسته‌ای ایران

مذاکرات هسته‌ای ایران، رایزنی‌ها و تلاش‌های دیپلماتیک سلسله‌وار دولت جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 برای بدست آوردن یک توافق جامع در خصوص چگونگی ادامه برنامه هسته ای ایران است. مهلت این مذاکرات در توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته ای ایران  تا نوامبر ۲۰۱۴ بوده است و سپس تا اول ژوئیه ۲۰۱۵ تمدید گردیده است. در پی تفاهم هسته ای لوزان، در روز سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ توافق برنامه جامع اقدام مشترک در وین اتریش بین ایران ، اتحادیه اروپا و گروه 1+5( پنج عضو ثابت شورای امنیت شامل چین، فرانسه، روسیه، انگلیس ، آمریکا و آلمان) منعقد شد.

افشای وجود تأسیسات اتمی ایران

در اوت ۲۰۰۲  گروهی از منافقین اقدام به انتشار گزارشی نمودند که در آن از وجود تاسیسات غنی سازی نطنز و آب سنگین اراک اطلاعاتی منتشر شده بود .

بیانیه سعدآباد

اولین مذاکره هسته‌ای با سه کشور اروپایی، تهران (سعدآباد)، ۲۹ مهر ۱۳۸۲

در ۲۹ مهر ۱۳۸۲ برابر با ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳، در نشست مشترک وزاری خارجه سه کشور اروپایی و هیئت کشورمان  که در تهران، سعدآباد، برگزار شد، بیانیه‌ای اعلام گردید که به موجب آن، ایران برای بازدید بازرسان آژانس انرژی اتمی از تأسیسات اتمی خود اعلام همکاری کرد و گازدهی در سانتریفیوژهای نظنر را در راستای راستی‌آزمایی و اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای کشورمان ، بصورت داوطلبانه و برای مدت محدود تعلیق کرد. انگلیس و فرانسه نیز متعهد شدند تا از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل جلوگیری کنند.

در این مذاکرات ریاست هیئت کشورمان را حسن روحانی و کمال خرازی بر عهده داشتند. ریاست هیئت اروپایی را هم دومینیک دو ویلپن ، جک استراو و یوشکا فیشر وزیران خارجه سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان بر عهده داشتند.

توافق‌نامه بروکسل

این توافق‌نامه در ۴ اسفند ماه ۱۳۸۲ برابر با ۲۳ فوریه ۲۰۰۴ به امضاء رسید و ایران متعهد شد ساخت و آزمایش سانتریفیوژهای مورد نیاز برای غنی‌سازی را متوقف کند و اقدام به ساخت قطعات یدکی سانتریفیوژهای موجود در آن زمان را نیز تعلیق کند.

در این مذاکرات ریاست هیئت کشورمان بر عهده حسن روحانی و ریاست هیئت اروپایی بر عهده خاویر سولانا بود.

توافق‌نامه پاریس

این توافق‌نامه در ۱۴ نوامبر ۲۰۰۴ برابر با ۲۴ آبان ۱۳۸۳ در پاریس بین ایران و سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان به امضاء رسید و به موجب آن ایران به عنوان اقدامی داوطلبانه در جهت اعتمادسازی -و نه به عنوان یک تعهد قانونی - پذیرفت که کلیه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازفرآوری مانند ساخت، تولید، نصب، آزمایش، سرهم‌بندی و راه‌اندازی سانتریفیوژهای گازی، و فعالیت‌های مربوط به جداسازی پلوتونیم را متوقف کند و در عوض اتحادیه اروپا سعی در پذیرش ایران در سازمان تجارت جهانی نماید.

نماینده مذاکره‌کننده کشورمان سیروس ناصری به همراه سفیران وقت ایران در پاریس، لندن و برلین بودند.

از سرگیری غنی‌سازی

پس از توافق‌نامه پاریس و در آخرین ماه دولت هشتم ، کشورمان اعلام کرد غنی سازی اورانیوم را از سر می‌گیریم.

در ژانویه ۲۰۰۶ نیز مقامات ایران در حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، تاسیسات هسته ای نطنز را فک پلمب کردند، اما شورای امنیت بلافاصله در مارس ۲۰۰۶ به ایران یک ماه فرصت داد تا فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کند.

در آوریل ۲۰۰۶ دانشمندان کشورمان موفق به تولید چرخه کامل سوخت هسته‌ای در مقیاس آزمایشگاهی شدند و ایران به کشورهای عضو باشگاه اتمی پیوست. شورای امنیت در ژوئیه ۲۰۰۶ قطعنامه 1696 را تصویب کرد که خواستار تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود. شورای امنیت در دسامبر همان سال قطعنامه 1737 را تصویب کرد که بیشتر فعالیت‌های تجاری، مالی، صنایع موشکی و هسته‌ای ایران را براساس بند ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد، هدف قرار داده بود. این قطعنامه نخستین سند بین‌المللی حقوقی بود که فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و ثبات منطقه‌ای معرفی می‌کرد. جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بند ۴ معاهده ان پی تی  این اتهامات را غیر مستند می‌خواند و خواستار رفتار غیر تبعیض‌آمیز با فعالیت‌های اتمی کشورمان بود.

گروه 1+5 در راستای ادامه فشار بر توقف برنامه اتمی ایران، قطعنامه‌های 1747 (در مارس ۲۰۰۷)، 1803 (در مارس ۲۰۰۸)، 1835 (در سپتامبر ۲۰۰۸) و 1929 (در ژوئن ۲۰۱۰) را نیز تصویب کردند.

در این دوران چندین دور مذاکرات میان ایران و گروه 1+5 در شهرهای ژنو، بغداد، استانبول، مسکو و آلماتی انجام گرفت. ریاست هیئت ایرانی را در این مذاکرات سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی بر عهده داشت.

پس از مراسم تحلیف حسن روحانی،  سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه اعلام کرد گروه 1+5، پیشنهاد تازه‌ای را برای از سرگیری گفتگوهای هسته‌ای به ایران خواهد داد.

دوره ریاست‌جمهوری دکتر حسن روحانی

شروع دوره ریاست جمهوری دکتر حسن روحانی مصادف با دهمین سال مذاکرات هسته‌ای کشورمان  با کشورهای غربی به حساب می‌آید. ورود دکتر روحانی در نقش رئیس جمهور  در شرایطی صورت می‌گیرد که در طول این سال‌ها دستاورد قابل ملاحظه‌ای در مذاکرات هسته‌ای حاصل نیامد و تنها تغییر، تبدیل طرف مذاکره‌کننده با ایران از نمایندگان ۳ کشور آلمان، فرانسه و انگلیس؛ به نمایندگان ۵ عضو دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان بوده است. کارشناسان تحقق وعده‌های اقتصادی حسن روحانی را در گرو لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران می‌دانند که آن نیز به شرط به ثمر نشستن مذاکرات هسته‌ای ایران محقق خواهد شد.

مذاکرات نیویورک

این دور از مذاکرات که اولین مذاکره هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی پس از به قدرت رسیدن دولت تدبیر و امید بود در خلال سفر هیئت ایرانی برای شرکت در کنفرانس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد هرچند این دور از مذاکرات بسیار کوتاه(۳۰ دقیقه) و تنها برای معرفی هیئت تازه ایرانی بود اما به دلیل برگزاری در سطح وزیران خارجه و جلسه خصوصی بین جان کری و محمد جواد ظریف وزیران خارجه آمریکا و ایران که پس از این دور از مذاکرات انجام شد بسیار خبرساز شد. همهٔ شرکت کننده‌ها پس از این مذاکرات ابراز امیدواری کردند تا موضوع هسته‌ای ایران سریعتر حل شود.

مذاکرات ژنو

پس از مذاکرات نیویورک ، مذاکرات ژنو در سه مرحله برگزار گردید که نماینده کشورمان در این مذاکرات ، جناب آقای دکتر ظریف وزیر خارجه کشورمان بود . در نهایت در ژنو 6 علیرغم مخالفت های رژیم صهیونیستی و کارشکنی این رژیم توافق نهایی حاصل گردید.

مذاکرات لوزان

دور دیگر مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ از ظهر روز یکشنبه ۲۹ مارس ۲۰۱۵، در لوزان سوئیس با حضور علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان ، به همراه ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا، و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغاز شد.
این مذاکرات به صورت فشرده در لوزان سوییس در سطح وزرای امورخارجه پس از کش و قوس های فراوان و رفع نقاط مبهم برای طرفین در 2 آوریل 2015 با عنوان "برجام" نهایی شد.

مذاکرات وین

توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین بدنبال دور پایانی مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه  آمریکا و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغاز شد. ضرب الاجل تعیین‌شده برای این مذاکرات، روز سی‌ام ژوئن تعیین شده بود که سه‌بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید گردید.

توافق نهایی

سرانجام پس از بیست‌ودو ماه مذاکره محمدجواد ظریف به همراه تیم مذاکره کننده ایرانی پس از ۱۷ روز مذاکره فشرده، سه‌شنبه ۱۴ ژوئیه (۲۳ تیرماه) در وین پایتخت اتریش موفق به دستیابی به یک توافق جامع و نهایی با گروه 1+5، بر سر آینده برنامه هسته‌ای ایران شدند. فدریکا موگرینی ، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در یک نشست رسمی در مقابل رسانه‌ها در وین با خواندن بیانیه‌ای به زبان انگلیسی و فارسی اعلام کردند که توافق نهایی در برنامه هسته‌ای ایران به دست آمده است.

این توافق پایانی بر ۱۲ سال مذاکرات ایران با قدرت‌های جهانی بر سر مسئله هسته‌ای است. مذاکراتی که با مسئولیت دکتر حسن روحانی در مهر ماه ۱۳۸۲ آغاز و در تیر ماه ۱۳۹۴ با مسئولیت محمدجواد ظریف و در دولت روحانی با توافق جامع به پایان می‌رسد.